|
BRUNO SCHULZ MITYZACJA RZECZYWISTOŚCI |
BRUNO SCHULZTHE MYTHOLOGIZATION OF REALITY [1] |
|
Istotą rzeczywistości jest sens. Co
nie ma sensu, nie jest dla nas
rzeczywiste. Każdy fragment rzeczywistości żyje dzięki temu, że ma udział w
jakimś sensie uniwersalnym. Stare kosmogonie wyrażały to sentencją, że na
początku było słowo. Nienazwane nie istnieje dla nas. Nazwać coś – znaczy
włączyć to w jakiś sens uniwersalny. Izolowane, mozaikowe słowo jest wytworem
późnym, jest już rezultatem techniki. Pierwotne słowo było majaczeniem,
krążącym dookoła sensu światła, było wielką uniwersalną całoścą. Słowo w
potocznym dzisiejszym znaczeniu jest już tylko fragmentem, rudymentem jakiejś
dawnej wszechobejmującej, integralnej mitologii. Dlatego jest w nim dążność
do odrastania, do regeneracji, do uzupełniania się w pełny sens. Życie słowa
polega na tym, że napina się ono, pręży do tysięcy połączeń, jak poćwiartowane
ciało węża z legendy, którego kawałki szukają się wzajemnie w ciemności. Ten
tysiąckrotny a integralny organizm słowa rozerwany został
na poszczególne wyrazy, na głoski, na potoczną mowę i w tej nowej formie,
zastosowany do potrzeb praktyki, przeszedł on już do nas jako organ
porozumienia. Życie słowa, jego rozwój sprowadzony został na nowe tory, na
tory praktyki, życiowej, poddany nowym prawidłowościom. Ale gdy jakimś
sposobem nakazy praktyki zwalniają swe rygory, gdy słowo, wyzwolone od tego
przymusu, pozostawione jest sobie i przywrócone do praw własnych, wtedy
odbywa się w nim regresja, prąd wsteczny, słowo dąży wtedy do dawnych
związków, do uzupełnienia się w sens –
i tę dążność słowa do matecznika, jego powrotną tęsknotę, tęsknotę do
praojczyzny słownej, nazywamy poezją. |
The essence of reality is meaning. That which has
no meaning is not real for us. Every fragment of reality lives due to the
fact that it partakes of some sort of universal meaning. The old cosmogonies
expressed this in the maxim 'in the beginning was the Word'. The unnamed does
not exist for us. To name something means to include it in some universal
meaning. The isolated, mosaic-type word is a later product, is the result of
technique. The original word was an hallucination circling the light of
meaning, was the great universal totality. The word in its colloquial,
present-day meaning is now only a fragment, a rudiment of some former,
all-encompassing, integral mythology. For that reason, it retains within it a
tendency to grow again, to regenerate, to become complete in its full
meaning. The life of the word resides in the fact that it tenses and strains
to produce a thousand associations, like the quartered body of the snake of
legend, whose separate pieces sought each other in the dark. The thousandfold
yet integral organism of the word was torn into individual phrases, into
letters, into colloquial speech and in this new form, applied to practical
needs, it has come down to us as an organ of understanding. The life of the
word and its development have been set on new tracks, on the tracks of
practical life, and subjected to new notions of correctness. But when in some
way the injunctions of practice relax their strictures, when the word,
released from such coercion, is left to its own devices and restored to its
own laws, then a regression takes place within it, a backflow, and the word
then returns to its former connections and becomes again complete in meaning
- and this tendency of the word to return to its nursery, its yearning to
revert to its origins, to its verbal homeland, we term poetry. |
|
Poezja – to są krótkie
spięcia sensu między słowami, raptowna regeneracja pierwotnych mitów. |
Poetry is the short-circuiting of meaning between
words, the impetuous regeneration of primordial myth. |
|
Zapominamy o tym, operując
potocznym słowem, że są to fragmenty dawnych i wiecznych historyj, że
budujemy, jak barbarzyńcy, nasze domy z ułamków rzeźb i posągów bogów. Najtrzeźwiejsze
nasze pojęcia i określenia są dalekimi pochodnymi mitów i dawnych historyj. Nie
ma ani okruszyny wśród naszych idei, która by nie pochodziła z mitologii –
nie była przeobrażoną, okaleczoną, przeistoczoną mitologią. Najpierwotniejszą
funcją ducha jest bajanie, jest tworzenie „historyj”. Siłą motoryczną wiedzy
ludzkiej jest przeświadczenie, że znajdzie ona na końcu swych badań
ostateczny sens świata. Szuka go ona na szczycie swych sztucznych spiętrzeń i
rusztowań. Ale elementy, których używa do budowy, już były raz użyte, już
pochodzą z zapomnianych i rozbitych „historyj”. Poezja odpoznaje te sensy
stracone, przywraca słowom ich miejsce, łączy je według dawnych znaczeń. U
poety słowo opamiętuje się niejako na swój sens istotny, rozkwita i rozwija
się spontanicznie według praw własnych, odzyskuje swą integralność. Dlatego
wszelka poezja jest mitologizowaniem, dąży do odtworzenia mitów o świecie. Umitycznienie
świata nie jest zakończone. Proces ten został tylko zahamowany przez rozwój
wiedzy, zepchnięty w boczne koryto, gdzie żyje, nie rozumiejąc swego
istotnego sensu. Ale i wiedza nie jest niczym innym, jak budowaniem mitu o
świecie, gdyż mit leży już w samych elementach i poza mit nie możemy w ogóle
wyjść. Poezja dochodzi do sensu świata anticipando,
dedukcyjnie, na podstawie wielkich i śmiałych skrótów i przybliżeń. Wiedza
dąży do tego samego indukcyjnie, metodycznie, uwzględniając cały materiał
doświadczenia. W gruncie rzeczy i jedna, i druga zdążają do tego samego. |
When we employ commonplace words, we forget that
they are fragments of ancient and eternal stories, that, like barbarians, we
are building our homes out of fragments of sculptures and the statues of the
gods. Our most sober concepts and definitions are distant offshoots of myths
and ancient stories. There is not even one of our ideas that is not derived
from mythology, a mythology that has been transformed, mutilated, remoulded.
The spirit's first and foremost function is to tell stories and to make up
'tales'. The driving force of human knowledge is the conviction that at the
end of its investigations, it will discover the ultimate meaning of the
world. It seeks this meaning on the heights and scaffolding of its artificial
mounds. But the elements which it uses in construction have been used once
before, have come from forgotten and shattered 'stories'. Poetry re-cognizes
the lost meanings, restores words to their proper place, and links them
according to their ancient denotations. In the hands of the poet, the word,
as it were, comes to its senses about its essential meaning, it flourishes
and develops spontaneously in keeping with its own laws, and regains its
integrity. For that reason, every kind of poetry is an act of mythologization
and tends to create myths about the world. The mythologization of the world
has not yet ended. The process has merely been restrained by the development
of knowledge, has been pushed into a side channel, where it lives without
understanding its true meaning. But knowledge, too, is nothing more than the
construction of myths about the world, since myth resides in its very
foundations and we cannot escape beyond myth. Poetry arrives at the meaning
of the world anticipando, deductively, on the basis of great and daring
short-cuts and approximations. Knowledge tends to the same inductively,
methodically, taking the entire material of experience into account. At
bottom, both one and the other have the same aim. |
|
Duch ludzki niestrudzony jest
w glosowaniu życia przy pomocy mitów, w „usensowianiu” rzeczywistości. Słowo samo, pozostawione
sobie, grawituje, ciąży ku sensowi. |
The human spirit is tireless in its glossing of
life with the aid of myths, in its 'making sense' of reality. The word
itself, left to its own devices, gravitates towards meaning. |
|
Sens jest pierwiastkiem,
który unosi ludzkość w proces rzeczywistości. Jest on daną absolutną. Nie
można wyprowadzić go z innych danych. Dlaczego coś wydaje nam się sensownym –
niepodobna określić. Proces usensowiania świata jest ściśle związany ze
słowem. Mowa jest metafizycznym organem człowieka. Jednakowoż słowo z biegiem
czasu sztywnieje, ustala się, przestaje być przewodnikiem nowych sensów. Poeta
przywraca słowom przewodnictwo przez nowe spięcia, które z kumulacji
powstają. Symbole matematyki są rozszerzeniem słowa na nowe zakresy. Także
obraz jest pochodną słowa pierwotnego, słowa, które jeszcze nie było znakiem,
ale mitem, historią, sensem. |
Meaning is the element which bears humanity into
the process of reality. It is an absolute given. It cannot be derived from
other givens. Why something should appear meaningful to us is impossible to
define. The process of making sense of the world is closely connected with
the word. Speech is the metaphysical organ of man. And yet over time the word
grows rigid, becomes immobilized, ceases to be the conductor of new meanings.
The poet restores conductivity to words through new short-circuits, which
arise out of their fusions. The image is also an offshoot of the original
word, the word which was not yet a sign, but a myth, a story, or a meaning. |
|
Uważamy słowo potocznie za
cień rzeczywistości, za jej odbicie. Słuszniejsze byłoby twierdzenie
odwrotne: rzeczywistość jest cieniem słowa. Filozofia jest właściwie filologią, jest
głębokim, twórczym badaniem słowa. |
At present we consider the word to be merely a
shadow of reality, its reflection. But the reverse would be more accurate:
reality is but a shadow of the word. Philosophy is really philology, the
creative exploration of the word. |
|
|
Translated by John M. Bates |
August
/ The Street of Crocodiles / Father's Last
Escape
/ The Mythologization of Reality